კაროლინა როტოვსკა არის წითელთმიანი და შეშლილსახიანი ალქაჯი,
ცისფერ თვალებს რომ ავადმყოფურად აბრიალებს სულ.
ბინაში რომ შემოგვისახლეს, გამოგვეცხადა წითელი თმით, წითელი კაბითა და წითელი შლაპით.
იტალიური საერთოდ არ იცოდა, ინგლისური ჩემზე უარესად და მიუხედავად ამისა, და იმისაც, რომ თავიდან მისი ცოტათი მეშინოდა,
მოვახერხეთ და დავმეგობრდითსავით.
დავმეგობრდით იმ დღეს, სპოლეტოში რომ მარტო წავიდა და დაბრუნებულმა სამზარეულოში მომახსენა, რომ იქ გამჭვირვალეფრთებიანი მთავარანგელოზის სანახავად წავიდა და ნივთმტკიცებებად ათიოდ ბარათი და გაიდბუქი გადმომილაგა. აღტკინებისგან ხელებს ისე იქნევდა, სულ აღარ გამკვირვებია მისი ხარების სიუჟეტები, გაოგნებული იმას ვფიქრობდი, ღმერთო, ეს მომაშორე, მაცალოს ჭამა მეთქი.
ხანდახან ენაში ვამეცადინებდი და უხაროდა, ის თავის ლეპტოპს მითმობდა ხოლმე და მეც მიხაროდა.
პოეზიასა და მუსიკაზე მელაპარაკებოდა. იმ ლექსებზე, რომელიც მის პოეტ მეგობარს, პიოტრს უყვარდა: "პიოტრს უყვარს უნგარეტი და მიუხედავად იმისა, რომ იტალიური არ იცის, ხშირად უსმენს ორიგინალში, რომ უკეთ იგრძნოს", უნდა ვუყიდოო, -ამბობდა. კიდევ ლორკა უყვარსო და პირველად იტალიაში რომ ჩამოვედით, სპოლეტოს მთავარ მოედანზე ზურგჩანთა გახსნა და ფორთოხლები მაჩუქაო. ძალიან უყვარდა ფორთოხლების ამბის მოყოლა, სულ სახე უნათდებოდა: ცოლად არა მგონია, შემირთოს, მაგრამ ის ფორთოხლები კარგად გამოუვიდაო.
მერე მისი და პიოტრის იტალიური ფოტოები მანახა და მხოლოდ სურათების ნახვის შემდეგ მივხვდი, რომ სულ არ ყოფილა კაროლინა შეშლილი და ულამაზო.
ტიპი იყო რა,
ჩემ მეგობარ უკრაინელ დიმას ყოველ მოსვლაზე ამ სიმღერას ურთავდა და ხმას მთელი ძალით აყოლებდა
http://www.youtube.com/watch?v=Zxj9tZCqyU8
ისიც ყოველ ჯერზე გაოგნებული სახით უყურებდა და თვალებით მეხვეწებოდა, ეს აქედან მომაშორეო.
მე მესმოდა დიმასი.

ჯადოქრობა ზამთრის ღამეებში და მაკნატუნას საშობაო ზღაპარი

წარმოიდგინეთ, ჩრდილოეთის ისეთ სუსხიან ქვეყანაში, როგორიც გერმანიაა, რა სევდის მომგვრელი იქნებოდა ზამთრის გრძელი ღამეებისა და ნაცრისფერი დღეების გატანა, რომ არა შობის დღესასწაული. აბა, სხვა რომელი დღის დასახვედრად რთავენ ყველაზე გულმოდგინედ სახლებს, ქუჩებსა და ნაძვის ხეებს, ანდა, კიდევ როდის აცხობენ ისეთ გემრიელ საშობაო ნამცხვარს, როგორიც ბაუმქუხენია?! მიუხედავად ყინვებისა, შობა–ახალი წლის დღეებში, ისეთ ცივ ქვეყანაშიც კი, როგორიც გერმანიაა, ვერაფრით მოიწყენ, რადგან დეკემბრის თვის ცივი საღამოების გადასაგორებლად ათასგვარი თავშესაქცევი არსებობს. ე.წ. „ზამთრის ნაწარმოებები“ მხატვრულ ლიტერატურაში მრავლადაა, თუნდაც, შექსპირის შობის მეთორმეტე ღამე, ანდა დიკენსის საშობაო სიმღერა რად ღირს, თუმცა, გერმანელი ერნსტ თეოდორ ამადეუს ჰოფმანის მაკნატუნა ალბათ მაინც ყველაზე გამორჩეული და ჯადოსნური საშობაო ზღაპარია. ესაა ორი საუკუნის წინ დაწერილი ამბავი კაკლის სატეხ უშნო თოჯინაზე, რომელსაც ნათლია დროსელმაიერი მარის– მის პატარა ნათლულს საშობაოდ ჩუქნის. გოგონას მთელი გულით უყვარდება სათამაშო, ღამით მარი თოჯინას თაგვების მეფის დამარცხებაში ეხმარება, რის შედეგადაც, მაკნატუნას ჯადო მოეხსნება და ის მომხიბვლელ უფლისწულად იქცევა. ამ ამბავს უამრავი ინტერპრეტაცია გააჩნია: ორიგინალური ვერსია – ჰოფმანისეული პირქუში მაკნატუნა, რომელშიც მისტიკა და ჯადოქრობაა იმ დოზითაა, რომ ისევე როგორც ძმები გრიმების ზღაპრების გაცნობისას, მისი კითხვისასაც, ცოტა არ იყოს და, შიში გიტანს, ალექსანდრე დიუმა– მამამ კეთილ, სადღესასწაულო წიგნად აქცია. მეცხრამეტე საუკუნის ბოლოს კი რუსეთის იმპერატორის კარზე მოღვაწე, კლასიკური ბალეტის ისტორიის ერთ–ერთმა ყველაზე ლეგენდარულმა ფრანგმა ქორეოგრაფმა– მარიუს პეტიპამ ამ ზღაპრის დიუმასეული ინტერპრეტაციის მიხედვით ორ მოქმედებიანი ბალეტის დადგმა გადაწყვიტა. ქორეოგრაფის ჩანაფიქრის მიხედვით, იმპერატორ ალექსანდრე მესამისთვის შექმნილი ბალეტი აუცილებლად თავშესაქცევი, დივერტისმენტებით უხვად გაჯერებული, მხიარული სპექტაკლი უნდა ყოფილიყო. პეტიპამ სადღესასწაულო მელოდიების შექმნა პიოტრ ჩაიკოვსკის დაავალა. თუმცა, ქორეოგრაფის სურვილის მიუხედავად, მაკნატუნას ულამაზესი მუსიკა, განსაკუთრებით ფინალი, ტრაგიზმითაა გაჯერებული და ეს ნაღველი როგორც ამბობენ, კომპოზიტორის მიერ მტკივნეულად განცდილ ბავშობასთან გამოთხოვების სევდას უკავშირდება. დასაჯერებლად რთულია, მაგრამ დღეს უკვე საყოველთაოდ ცნობილი და საყვარელი მელოდიები „ყვავილების ვალსი“, თუ „შაქარყინულის ცეკვა“, ყველგან რომ მოკრავ ყურს, რადიო–ტელევიზიით, თუ ქუჩაში – ტელეფონის ზარად გაჟღერებულს, კომპოზიტორს თავის დროზე არ მოუწონეს: 1982 წელს, პეტერბურგის თეატრ მარინსკიში გამართული მაკნატუნას საპრემიერო ჩვენება კრახით დასრულდა.

სპექტაკლის პირველმა წარუმატებლობამ დიდხანს არ გასტანა. მას შემდეგ ეს ბალეტი მსოფლიოს ყველა პრესტიჟული თეატრის სცენაზე, სხვადასხვა ქორეოგრაფიით დაიდგა. ამ ზღაპრით სხვადასხვა დროს ლოპუხოვი, ვაიონენი, ბალანჩინი თუ ნოიმაიერი დაინტერესდნენ. სიუჟეტის ათასგვარი ინტერპრეტაციის მიუხედავად, მაკნატუნა დღეს ბავშვების ყველაზე საყვარელი საბალეტო წარმოდგენაა, რომელსაც გულგრილად ვერც უფროსები ადევნებენ თვალს. არსებობს განსხვავებული, არც თუ საბავშო ვერსიაც: ამ ბალეტის ჰოფმანისეული პირქუში და ფანტასმაგორიებით გაჯერებული სახით დადგმა პირველად რუდოლფ ნურიევმა გაბედა. ჯერ ბერლინში და შემდეგ პარიზის ლეგენდარული ოპერა გარნიეს სცენაზე. პარიზულ სპექტაკლში ჰოფმანის მარის კლარა ჰქვია (ისევე როგორც თანამედროვე მულტფილმებში) გვარადაც არა შტალბაუმი, არამედ სილბერჰაუზია და სულაც არ არის დიუმა–პეტიპას მარისავით უდარდელი გოგონა, პირიქით, პირქუშ გარემოში ცხოვრობს, კოშმარები ესიზმრება და სასიყვარულო განცდები ტანჯავს. ცნობილია, რომ თავად ჰოფმანი ოკულტიზმით იყო გატაცებული და გარდა იმისა, რომ გერმანული რომანტიზმის ერთ–ერთი ყველაზე გამოჩენილი ფიგურაა, გარკვეულწილად, ფანტასტიკის ჟანრის მწერლადაც გვევლინება. ლიტერატრურის კრიტიკოსების აზრით, თავს დროზე, სწორედ მისი ნაწარმოებების გავლენა განიცადეს ისეთმა დიდმა კლასიკოსებმა, როგორებიც ედგარ ალან პო, ონორე დე ბალზაკი, გოგოლი და დოსტოევსკი არიან. ასე რომ, ნურიევის საშინელებათა განცდებითა და მისტიკურობით გაჯერებული ეს ქორეოგრაფია ზღაპრის ორიგინალურ ვერსიასთან ყველაზე ახლოსაა. თუმცა, ბავშვებისთვის მაკნატუნა დღემდე დიუმას მიერ ადაპტირებულ, ჯადოსნურ, კეთილ ზღაპრად რჩება. დღეს თითქმის ვერ ნახავთ დიდ საბალეტო სცენას, სადაც საშობაოდ მაკნატუნას არ ცეკვავენ. ცეკვავენ ჩვენთანაც და შესაბამისად, ეს ბალეტი, ისევე როგორც მთელ მსოფლიოში, საქართველოც გულით შეიყვარეს და არა მხოლოდ ობიექტური მიზეზებით. სუბიექტურად და გამორჩეულად იმიტომ, რომ როგორც ამბობენ, ჩაიკოვსკიმ თბილისში, მის უსაყვარლეს ქალაქში ყოფნისას დაწერა მაკნატუნას მუსიკის ნაწილი. მეტიც, ერთ–ერთი ნაწყვეტი, რომელსაც შემდგომში არაბული ცეკვა უწოდეს, სხვა არაფერია, თუ არა საქართველოში მოსმენილი ქართლ–კახური იავნანა. მართალია, თავის დროზე დედაქალაქელები განაწყენებულან კიდეც ქართული ნანას არაბული სახელის გამო, მაგრამ, დღემდე თბილისის თეატრში, სცენაზე არაბული (გრიგოროვიჩის ვერსიაში–ინდური) თოჯინების გამოსვლისას და ამ მელოდიის გაჟღერებისთანავე, დარბაზში მსხდომი მაყურებელი უჩვეულოდ ირინდება ხოლმე. არა და, თბილისელ მაყურებელს გარინდება დიდად არ უყვარს. უფრო ცეცხლოვანი რეპერტუარი და თავბრუდამხვევი საბალეტო ტრიუკები იზიდავს. მიუხედავად ამისა, მაყურებელთა დარბაზში საშობაო „მაკნატუნაზე“ იშვიათად თუ ნახავთ თავისუფალ ადგილს. სხვაგვარად წარმოუდგენელიც იქნებოდა: თბილისის თეატრის რეპერტუარში ხომ ამ ბალეტის ერთ–ერთი ყველაზე წარმატებული– გრიგოროვიჩის მიერ მოსკოვის ბოლშოისთვის დადგმული ვერსია გვაქვს, რომლის სცენოგრაფიისა და კოსტუმების ავტორი, თეატრის ერთ–ერთი ყველაზე გამორჩეული მხატვარი სოლიკო ვირსალაძეა. მაკნატუნა საქართველოში, 90 წლების ბნელ და გაყინულ თბილისში თავად გრიგოროვიჩმა ჩამოიტანა და ამგვარად, თავისი დიდი ქართველი მეგობრისა და პარტნიორის– სოლიკო ვირსალაძის ხსოვნასა და დაბადებიდან 90 წლის იუბილეს მიაგო პატივი. ვირსალაძე სხვადასხვა დროს კინოს მხატვრობაზეც მუშაობდა და თეატრშიც არა მარტო ქორეოგრაფიული სპექტაკლები აქვს გაფორმებული, მაგრამ კლასიკური ბალეტი მისი მაინც ყველზე დიდი გატაცება იყო. ბავშობაში დადიოდა კიდეც თბილისის ქორეოგრაფიულ სასწავლებელში და შესაბამისად, ძალიან კარგად იცნობდა ცეკვის ხელოვნებას. ვირსალაძე– გრიგოროვიჩის მაკნატუნა მოსკოვის დიდ თეატრში რეკორდული დროის განმავლობაში– 1966 წლიდან დღემდე, პირვანდელი სახით, უცვლელად გადის. ამბობენ, რომ ამ დადგმის წარმატებაში ლომის წილი სწორედაც რომ სოლიკოს და მის სცენოგრაფიას მიუძღვის. მის მაკნატუნაში ყველაფერი მართლაც ჯადოსნურია: ნათლია დროსელმაიერის ჯოხი და დიდცხვირა ნიღაბი, ჰაერში გამოკიდებული ნავი, ნაძვის ხის სათამაშოები და შტალბაუმების სახლის კედლებზე ჩამოკიდებული პორტრეტებიც კი სოლიკოსთვის დამახასიათებელი იუმორით და პეწითაა შესრულებული. ამ სპექტაკლში მაყურებლის, განსაკუთრებით, ქართველების ყურადღებას კიდევ ერთი დეტალი იპყრობს: მარის გრძელნაწნავებიანი და ვერცხლისფერკაბიანი ინდური თოჯინა ჩაცმულობითა და იერით იმდენად ჩამოჰგავს ქართველს, რომ როგორც კი გაცოცხლებული სათამაშო ქართული იავნანას ფონზე იწყებს ცეკვას, სულ გავიწყდება მისი არაბულ–ინდური წარმომავლობა. შობა ქვეყნად ყველაზე ლამაზი დღესასწაულია და მერე რა, რომ ამ ღამით ჩრდილოეთის ქვეყნების მოღუშულ ცაზე შობის მახარებელი ვარსკვლავი ხშირად სულაც არა ჩანს, პატარებმა კარგად იციან, რომ ამ დროს ყოველთვის რაღაც უჩვეულო ხდება: ორასი წლის წინაც ხომ სწორედ შობა ღამით იქცა უფლისწულად უშნო კაკლის სატეხი თოჯინა –მაკნატუნა.

Istanbul

ახალგაზრდა, რომელსაც სახელი რომელიღაცა სულთნის საპატივცემულოდ დაარქვეს
– ჰოპ ჰოპ აე აეეე
ჩვენი მძღოლი თავს აქიცინებდა და თან სიმღერას ხმას აყოლებდა.
ასე დასრულდა ჩემი სტამბული: მანქანაში ჩართული ქურთული სიმღერა მიმაცილებდა სულთანაჰმედი– გოკჩენის აეროპორტის ალაგ–ალაგ საცობებიან და გაწელილ გზაზე. ვუყურებდი ამ ბიჭს და ვფიქრობდი, რამდენს დავკარგავდით სასტუმროს ძვირადღირებული ტრანსფერით რომ არ გვესარგებლა და საზოგადოებრივი ტრანსპორტით რომ დავბრუნებულიყავით აეროპორტში: ეს იყო ლამაზი, მოწესრიგებული და როგორც საკუთარ თავს უწოდებდა "მოგიჟო და პროფესიონალი" მძღოლი, რომელიღაცა სულთნის სახელით, რომელმაც ჯერ ტკბილეული გვაჩუქა, მერე თურქეთის ეკონომიკა მიმოიხილა ენის მწირი ცოდნის ფარგლებში და რომ მიგვიყვანა განგვიცხადა: 65კმ 22 წუთში გამოგატარეთ, ზოგადად, 15 წუთში გავდივარო. ჩამოგვსხა თუ არა, იმ სისწრაფით დაძრა და გააქანა მანქანა ზედ აეროპორტის პარკინგზე, რომ დავუჯერეთ.
დამცავ ღვედს რატომ არ ხმარობ მეთქი და აღშფოთებულმა განმიცხადა: ოო, აი დონ'თ ლაიქ! – თუ გამაჩერეს, ოც ლირას ვიხდი და პოლიციაც კმაყოფილია და მეცო.
სტამბოლი ყოველთვის იყო სახლივით მშობლიური, როგორც იმ ბოლო საღამოს, როდესაც ამ სიმღერის გაგონება ისე გამიხარდა, გეგონება, ძველი თბილისის ქურთულ ქორწილებში კაბა მქონოდა სულ ნაფრიალები.
ჰო, კიდევ მთავარი: თურქები თბილისს ტიფლისს ეძახიან...
თუმცა, მანამდე...

სტამბოლის ბაზარი
გაბაწრული მონები
ჩაუცმელი დედოფლები

თავდაპირველად,
ბავშობაში ეს იყო საზარელი, უსაშველოდ დიდი და ზღვიანი ქალაქი, სადაც გასაყიდად მიჰყავდათ, ანდა სულაც ერთი ხელი ტანსაცმლის საფასურად უტოვებნენ ქართველი დედოფლები ყმებს იქაურ მონებით მოვაჭრეებს.
ეს ამბავი თენგიზ გრიგოლიამ, ისტორიის მასწავლებელმა მოგვიყვა მეცხრეკლასელებს და მაშინვე დავფიქრდი, თუ როგორი შეიძლებოდა ყოფილიყო ლიხსიქითა ქართველი დედოფალი?! ალბათ, უშნო და ულვაშებიანი (არასდროს მჯეროდა ლეგენდების ულამაზეს კეთილშობილ ქალბატონებზე), რომელსაც ღრმად სწამდა, რომ ნაირფერი ჩითითა და აბრეშუმით მთლად თვალს დასთხრიდა მაზლისცოლებს, ვეზირთა ცოლებს, კახთა დედოფალს და ვანიდან ჩამოსულ სომეხ ქალბატონებს. მოსჭრა თუ არა გაყიდული მონების საფასურად შენაძენმა ზიზილ–პიპილოებმა დედოფლის კარს თვალი, ეს ბატონ თენგიზს არც უთქვამს და სავარაუდოდ, არც მემატიანეს გამოუდია თავი ულვაშა ქაბატოს კატალოგის აღწერით. მაგრამ ფაქტია, რომ ქართველმა ყმებმა გარკვეული კვალი დაამჩნიეს ისტანბულის დემოგრაფიას. ყოველი შემთხვევისთვის, მე ვინც კი ოდნავ ღია ფერის თურქი მინახავს, ყველას ვკითხე: შენ რაიმე ქართველის ხომ არ გცხია მეთქი. თუმცა, ამ შეკითხვას ოდენ ევროპაში გაცნობილ თურქებს ვუსვამდი, რადგან ადგილზე სახელი გურჯისტანის ხსენება, ზოგადად, არ ღირს (სტამბოლში ჩასვლისთანავე მივხვდი, რომ მითი: „რუს და ზოგადად, სლავ ქალებს ქართველი მამაკაცები უყვართ“,– ტყუილია, რადგან თუ ოდნავ ნორმალური ხარ, შეუძლებელია მოგეწონოს მამრი, რომელსაც ერთი უბრალო გეოგრაფიული სახელის ხსენებისთანავე ერექცია ეწყება.
ამ კითხვა–კითხვაში, ქართული სისხლის თურქი მართლაც აღმოვაჩინე, ოღონდ მთლად შავი და ცხვირმოღრეცილი. გაცნობიდან დიდი ხნის მერე გამანდო მამაჩემი ლაზიაო, ტრაბზონის მხარიდან ვართო. ამ აღიარებითი ჩვენების მერე ყოველთვის ძალიან აღმოსავლურ წერილებს მწერს ხოლმე, რომლებიც იწყება სიტყვებით: „გამარჯობა, დაო ჩემო...“.

კონსტანტინოპოლი,
ჩემი

მერე აღმოვაჩნე კონსტანტინოპოლი
და მივხვდი, რომ თავდაპირველად იყო კონსტანტინოპოლი, იმდენად იყო, რომ ბიზანტიამცეც კონსტანტინოპოლი იყო, მას მერეც, და ახლაც კონსტანტინოპოლია.
კონსტანტინოპოლი იყო უშველებელი, ზღვიანი და გალავნიანი ქალაქი, სადაც ისევე როგორც დღეს, ირეოდნენ ბერძნები, სომხები, ქართველები და სპარსები. კარის პოეტები ხოტბას ასხამდნენ კომნენოსების სასახლის კედლის მოზაიკის ჰეროიკულ სცენებს. სამეფო დინასტიები ერთმანეთს ეცილებოდნენ ტაძრების მშენებლობასა და მათი მოოქროვილი მოზაიკებით მოპირკეთებაში. დასავლელი თეოლოგები ლანძღავდნენ აღმოსავლელებს, აღმოსავლელები წყევლას უთვლიდნენ ერეტიკოსსა და ეშმაკის მოციქულ პაპს და იყო ლხინი და სიმშვიდე ამ ქალაქში.
რომ გაუჭირდათ, ჩვენ, აბა, აქ რისთვის ვართო და ჯერ იყო და რომის პაპმა გაამაგრა აია სოფია. პაპს ეგრე არ უნდაო და იარაღის ტრიალით შეეჭრნენ პონტიპიკოსის ამალას ტაძარში ვენეციელები და ძალის გამოყენებით გამოიტაცეს თეოტოკოსის სასწაულმოქმედი ხატი – ნიკოპეა. დამიბრუნეთ– შეგაჩვენებთო. ვენეციელებმა– შეაჩვენე ბებიაშენიო და შედეგად, დღესაც თავს იწონებს სან მარკოს ჩრდილოეთ კაპელაში ეს გულისტკივილამდე პატარა და ლოყაწითელა ღვთისმშობელი, ჩემი უსაყვარლესი მადონნა ნიკოპეა. იტალიელებმა, ამგვარად, ნელ–ნელა გაზიდეს მთელი მოძრავი კონსტანტინოპოლი: გაძარცვული პანტოკრატორის იკონოსტაზის მინანქრები ჩაადუღეს ერთმანეს: მიჭრეს, მოჭრეს, ორ ოსტატს ააკინძინეს (ამ ორი ოსტატიდან ერთერთი ცხადად ჭკუასუსტი იყო) მინანქრის მომცრო ხატები და წმინდა მარკოზის საფლავზე დადგეს ე.წ. „პალა დ’ორო“, რომლის ნახვაც დღეს 2 ევრო ღირს. ამდენივე უნდა ღირდეს „სან მარკოს განძის“ ხილვაც, სადაც გამოფენილია ოქროს ფეშხუმ–ბარძიმები, მინანქრის ხატები და თითქმის ყველა სახის სარიტუალო თუ საერო ნივთებისაგან შემდგარი განძი.
გამოვტყდები და ამ კონსტანტინოპოლს ვეძებდი ყველაზე მეტად. დილაობით– როდესაც გავყურებდი სასტუმროდან პანორამულ ხედს მინდოდა, როგორმე მომეშთო ეს მახინჯი შენობები იქაურობიდან, გამექრო და აღმედგინა კონსტანტინოპოლის რუკა, გამოცდაზე რომ ვერ ვიცანი და მერე რომ სამუდამოდ დამამახსოვრდა. "თბილისს უფრო ეშველება, ვიდრე აქაურობას", – ვფიქრობდი და მახსენდებოდა მარგალიტები და ღორები. მერე მახსენდებოდა ჩემი თურქი მეგობრები და სინდისმა მქეჯნა, რომ ამ ბარაკების აღმშენებელი ღორები შესაძლოა, მათი პირდაპირი წინაპრებიც კი ყოფილიყვნენ და განცდის მიუხედავად, ეს სიტყვები თავიდან ვერ ამოვიგდე.
სწორედ ასეთ ფიქრებში ვიყავი გართული, სულთანაჰმედზე, ერთ–ერთი მაღაზიაში რომ შევხეტიალდი და მოულოდნელად მომესმა, რომ თურქმა გამყიდველმა გოგონამ ბერძნებს, რომლებმაც მათთან სუვენირები იყიდეს, მადლობა ბერძნულად გადაუხადა:
– ევხარისტო, – უთხრა
ბერძნებმა რატომღაც არ გაიკვირვეს და რატომღაც გული ისევ მე მეტკინა. ალბათ იმის გამო, რომ თურქი გოგონას ბერძნული მადლობა ბოდიშის თქმად მომესმა. სინამდვილეში ხომ ეს ძალიან კარგი გოგონა იყო, რომლის ბრალი სულაც არაა, რომ ისტანბულში დღეს ბერძნული ასე იშვიათად ისმის.
დღეს რომ ვუფიქრდები, ამგვარი მოსაზრებით და ფაქტის გლობალურ–ისტორიულ კონტექსტში აღქმით, შესაძლოა, მხოლოდ და მხოლოდ იმ სულელ თავს ვიტუქსავდი, რომელსაც არც თუ ბევრი ჰქონდა გაგონილი თანამედროვე მარკეტინგულ ხერხებზე.ვაჭრობა ხომ ასე კარგად ეხერხებათ თურქებს.

ინსომნიას გიჩვენებ!

ისეთ ხასიათზე ვარ, ზაფხულის ღამის სიზმარს რომ მინდა ვუყურო, ოღონდ ვინმემ რომ ჩამირთოს, თან აივნის კარიც გამიღოს. მერე სიამოვნებით გადავიდოდი იმ სცენაზე და უაზრო მონოლოგებს წავიკითხავდი, დიალოგში შევიდოდი ვინმესთან. უადგილო ლაპარაკის ხსენებაზე,
ჩემი გეოგრაფიის მასწავლებელი გვიყვებოდა, პიკასოს ნახატები დაშლილი იმიტომაა, რომ თვალით უნდა ააწყო, ლა სკალა კიდევ იმითაა ცნობილი, რომ კარგი აკუსტიკა აქვს და თანაც სცენა დარბაზის შუაშიაო. მე საწყალმა თვალები რომ დავითხარე კუბისტური რეპროდუქციების ყურებით და ვერაფერიც ვერ ავაწყე. მასწავლებელმა მითხრა, ეგო, მუზეუმში რომ ნახავ, იქ ხდებაო, მცირე ზომის რეპროდუქციიდან ვერ დააკავშირებ ფიგურებსო.
მოკლედ, ბარე ოთხ მუზეუმში ვერ ამეწყო პიკასოსთან საქმე და ვერც ლა სკალაში აღმოვაჩნე სცენა დარბაზის შუაგულში.
სინამდვილეში, ძალიან მინდა, რომ დამეძინოს. ხელები და ფეხები მეყინება, წინდებს ვიცვამ, მცხელა, ვიხდი, მეყინება. საკუთარ თავს ვუბრაზდები, რომ ამ სისულელეებს ვწერ და მერე ინტერნეტში ვაქვეყნებ. იხტიბარს მაინც არ ვიტეხ.

ძაღლი Made in Tiflis

თბილისში ერთადერთ სულიერს ვცნობ ჭეშმარიტ მოქალაქედ!
იმ დღეს შემთხვევით შემხვდა ქუჩაში: შუქნიშნისკენ მივდიოდი, ის გაჩერებასთან იყო ჩამომდგარი. ჯერ ამხედ–ჩამხედა, რომ დარწმუნდა, ღილაკს თითი მივაჭირე, გადასასვლელიკენ წამოვიდა და მიუხედავად იმისა, რომ ჯერ კიდევ წითელზე ზასაობა–ზასაობაში გადაიყვანა ერთმა ბიჭმა თავისი მოკლეკაბიანი გოგო, ძვრა არ უქნია, მორჩილად დაელოდა მწვანე შუქს და აინთო თუ არა, ჩემთან ერთად გადმოცუნცულდა გზაზე.
ვინ იყო და, ძაღლი
დალტონიკი ეძახე შენ და ჩვეულებრივი, უპატრონო ქუჩის ძაღლი!
თვითნასწავლი და ასეთი დონის ორი ვიცი: ეგ სულიერი არსება (ცხოველად მისი მოხსენება მეუხერხულება) და ფიროსმანი!
მას მერე გული მომიბრუნდა თბილისსზე, სხვა თუ არაფერი, ამ ქალაქში ერთი ამისთანა ძაღლი დადის!

თბილისური სპექტაკლი და მოგონებები ლა სკალაზე

იტალიაში ორწლიანი ცხოვრების დასასრულს, საქართველოში დაბრუნებამდე ერთი კვირით ადრე, გამიმართლა და ლა სკალაში მოვხვდი. ბილეთების ონლაინ გაყიდვა ორი საათის დაწყებული იყო, ძლივს რომ მივუსწარი მეორე იარუსის გვერდითა ლოჟის ორ ადგილს.
"ანტეპრიმა ახალგაზრდებისთვის" – ეს არის პრემიერამდელი სპექტაკლი 30 წლამდე ასაკის ხალხისთვის, რომელზეც ნებისმიერი ბილეთი 10 ევრო ღირს და ყველას შეუძლია მოხვედრა, განურჩევლად ეროვნებისა ( ბევრი ევროპული მუზეუმისგან განსხვავებით, სადაც ფასდაკლება არაევროპელებზე მხოლოდ იმაზეა დამოკიდებული, თუ რა გულის ადამიანი შეგხვდება სალაროში ).
ზოგადად, ლა სკალას მმართველი აშკარად კარგი მენეჯერია, რადგან ძალიან ზურნავს ახალგაზრდების თეატრში მიყვანაზე. გარდა იმისა, რომ ამგვარ ანტეპრიმებზე ბილეთები 3 საათში იყიდება, გენერალურ რეპეტიციებზე დასწრება ნებისმიერი ასაკის ადამიანისთვის უფასოა. ამ დროს თეატრში, რა თქმა უნდა, განსაზღვრული რაოდენობით უშვებენ ხალხს: 300–400 ადამიანს, იმდენს, რამდენსაც იარუსები დაიტევს, მაგრამ ფაქტი თავისთავად მისასალმებელია. პრემიერამდე ასევე ეწყობა ღია კონფერენციები, სადაც უბრალო მელო თუ ბალეტომანებთან ერთად განიხილავენ სადადგმო, სარეჟისორო თუ ნებისმიერ პრობლემას და ანგარიშს აბარებენ მაყურებელს.
ლა სკალაში იციან, რომ მაყურებელი თეატრის ორგანული და ყველაზე მნიშვნელოვანი ნაწილია, მისთვის იმართება საღამოები და სწორედ ის წყვეტს ნებისმიერი დადგმის ბედს, მას გამოაქვს განაჩენი. შესაბამისად, ამ თეატრში ყოველი დეტალი მასთან ერთად განიხილება. თანაც, მოდი და, ნუ დაეკითხები აზრს ადამიანსებს, რომლებიც სპექტაკლებზე კლავირით ხელში მოდიან და არც ერთ ყალბ ნოტს, უსუფთაო პას არ გაპატიებენ.
– "ახალგაზრდობაში "ქანდარის" იქით ვერ მივდიოდი და იქაც ფეხზე ვიდექი, სწორედ ამ დროს მოვისმინე კალასი და სიმონიატო, ნურიევი და პლისეცკაიაც ცოცხლად მინახავს, ეს ერთადერთია, რის გამოც ჩემს ასაკს არ მივტირიო, – მითხრა ერთმა მილანელმა თეატრალურ ფორუმზე, ყოველთვის კრიტიკოსი რომ მეგონა და "ჩვეულებრივი" მაყურებელი რომ აღმოჩნდა. – ვიცი, იმიტომ, რომ ყოველთვის ძალიან, ძალიან ბევრს ვკითხულობდიო, – დასძინა. ეს ადამიანი დღეს პენსიონერია და იმდენი შემოსავალიც აქვს, რომ თავს ნება მისცეს, ერთ დღეს ლონდონში გაფრინდეს სპექტაკლის საყურებლად, მეორე დღეს კი ნიუ იორკში. აი, ხარისხის როგორი ინდიკატორები ჰყავთ წამყვან თეატრებში. მაგრამ ეს სულაც არ არის მთავარი,
მთავარი არის მაყურებლის დამოკიდებულება სპექტაკლისადმი: მილანში იციან, რომ მუსიკას მოსმენა უნდა, ტაშს დამსახურება, ისიც იციან, რომ დაწყებულ სპექტაკლზე დარბაზში შესვლა აკრძალულია და ამის გამო ჩხუბს არ აუტეხენ კაპელდინერებს.
მიმიხვდით, ხომ, საით მივდივარ?! საით და იმ სპექტაკლისკენ, რომელიც ორი კვირის მერე თბილისში ვნახე და რომელიც ძალიან ჰგავდა ყველა იმ წარმოდგენას, რომელიც ჩემს მშობლიურ ქალაქში მინახავს!
დამეთანხმებით, არ არის აუცილებელი კოვენტ გარდენსა და ოპერა გარნიეში უყურებდე სპექტაკლებს, რომ თუ არ გსმენია ამ წესების შესახებ, შენივე ბილეთის უკანა მხარეზე დატანებულ წარწერას მაინც დახედო და მიხვდე, რომ: სპექტაკლის მსვლელობის დროს უნდა გამორთო მობილური ტელეფონები და აკრძალულია ვიდეო და ფოტო გადაღება!
სამწუხაროდ, ბილეთები არც თუ ისე დიდი ზომისაა, თორემ თეატრს ნამდვილად შევთავაზებდი შემდეგი პუნქტების დატანებასაც:
1. უადგილოდ ტაშის დაკვრა არის უზრდელობა და სპექტაკლის მსვლელობას უშლის ხელს!
აქვე განგიმარტავთ, თუ რას ვგულისხმობ და მაგალითებსაც ხზენებული თბილისური სპექტაკლიდან მოგიყვანთ: მშვენიერი გალა–კონცერტი ჩატარდა რუსთაველის თეატრში სეზონის დახურვასთან დაკავშირებით, ვერ ვიტყვი, რომ იდეალური, მაგრამ იმ საღამოს სცენაზე მდგომი ხალხი გაცილებით სჯობდა დარბაზში მსხდომს. აბა, ამიხსენით, თუ რატომ უნდა დაჰქუხო ტაში შუა ადაჯოს ცეკვისას, როდესაც არც მუსიკა გაძლევს ამის საშუალებას და არც მოცეკვავე მამაკაცის არაეფექტური ნახტომი?!
2. სპექტაკლის მსვლელობის მანძილზე აკრძალულია ლაპარაკი ნებისმიერ თემაზე: იქნება ეს პირადი პრობლემების განხილვა, თუ სცენაზე მდგომი მსახიობების ოჯახური მდგომარეობისა და ამბების გარკვევა!
მეტი რაღა ვთქვა, მიმიხვდებოდით, რომ მსახიობების ყველასი ყველაფერი ვიცი, იმდენად ყველაფერი, რომ თითოეული უკვე საკუთარი ოჯახის წევრი მგონია! არა და გაყრა–დაქორწინებები ჩემს საახლობლოშიც თავზე საყრელადაა და დამასვენეთ იმ ორ საათს! ძვირფასებო, ამის მოსმენას, განა არ სჯობს, ვერდისა და ჩაიკოვსკის მოვუსმინოთ?!
3. სმა–ჭამა–წამლების დალევა, ასევე: ჩანთაში საჭმელ–სასმელის, მედიკამენტების და სხვა ნივთების ხანგრძლივად ძებნა, განსაკუთრებით, იმ შემთხვევაში, თუ შემდეგი პირველადი დახმარების ნივთები, თუ პროდუქტები ცელოფნის ერთჯერად პარკებში გაქვს გახვეული!

ეს ის შემთხვევაა, როდესაც ვეღარც კი ვხვდები, ლაპარაკის მოსმენა მირჩევნია, თუ ღეჭვა–ჭრაჭუნის! თუმცა, ერთმნიშვნელოვნად ვიტყვი, რომ ორივე მძაგს!

4. სპექტაკლზე არ დაიშვებიან მსახიობების იმ ტიპის ახლობლები, ნაცნობები და ნათესავები, რომლებიც თავს ვერ იკავებენ, და უადგილოდ ავლენენ თავიანთ ნათესაურ, მეგობრულ, თუ ინტიმურ კავშირებს!
სახელს არ ვიტყვი და ოპერის თეატრში ერთ–ერთი გამორჩეული მომღერალია. იმ დღეს ხმაზე ვერ იყო, თუ ხასიათზე, ვერ გეტყვით, მაგრამ ძლივს ჩაათავა და ხრინწები ამოაყოლა არიას. ტაშსა და ბრავოს ვინ ჩივის, რომ წამოხტნენ მასთან გაურკვეველი კავშირების მქონე ადამიანები, იმდენი უძახეს ბის, ბიისო, რომ ადგა და გაიმეორა ეს ავადსახსენებელი ნაწყვეტი, უარესად, რა თქმა უნდა. დირიჟორს ნიშანი რომ მისცა, კიდევ ერთხელ დამიკარითო, მაესტრომ ჯოხი ისე მოიქნია, ლამის სცენისკენ გაუქანა ამ ჩვენს სახალხო არტისტს.
იტალელები რომ ტემპერამენტული ხალხია, ამაში ეჭვი ჯერ არავის შეპარვია, მაგრამ აბა, მიდით და ნებისმიერ თეატრში ნახეთ, თუ ხდება მსგავსი რამ. ნებისმიერს იმიტომ ვამბობ, რომ ამ შემთხვევაში ლა სკალას მაგალითის მოყოლა უხერხულიც კია, რადგან, მე იმ საღამოს სამი ერთ აქტიანი ბალეტი ვნახე და ზუსტად სამჯერ გავიგონე ტაში, რადგან მილანელებისთვის, მუსიკის გაწყვეტა და დირიჟორისთვის ხელის შეშლა, ჩვენებურად რომ ვთქვათ, იმ ჩიტივითაა, ბრდღვნად რომ უნდა ღირდეს! ბრავოც ალაგ–ალაგ, ერთმა–ორმა კაცმა თუ იყვირა, ისიც სუსტად, მიუხედავად იმისა, რომ ჩემი აზრით, ადგილობრივი ახალგაზრდა სოლისტები ნამდვილად იმსახურებდნენ ამას. მილანელთა აზრით კი დაიმსახურეს ტაში, – თუმცა ლა სკალაში ტაში დაგიკრან, უბრალო საქმე როდია, ნუ იფიქრებთ, რომ იქ ტაშს ვინმე ტყუილუბრალოდ გაიმეტებს.

არ ვიცი, ეს ყველაფერი როგორ უნდა ასწავლო იმ ადამიანებს, რომელსაც კარგი მაყურებლობა საკუთარი ცოდნისა თუ მოპოვებული ინფორმაციის სპექტაკლის მსვლელობის დროს ხმამაღლა გამხელა ჰგონია, მაგრამ ხომ შეიძლება, ახალგაზრდებს, სკოლის მოსწავლეებსა და სტუდენტებს მაინც ვასწავლოთ ეს ყველაფერი?! სწავლებამდე კი ხელშეწყობაა საჭირო, მუდამ გადავსებული ლა სკალა თუ ზრუნავს ახალგაზრდა მაყურებლის გამოზრდაზე, თბილისის თეატრებმა, სადაც ანშლაგები მხოლოდ პრემიერებზეა, ისიც არა ყოველთვის, ათმაგად უნდა იზრუნონ ახალგაზრდების თეატრში მოყვანაზე და არა მხოლოდ ბავშვთა სახლების აღსაზრდელებს, ან თეატრალური, ქორეოგრაფიული სასწავლებლისა თუ კონსერვატორიის სტუდენტებს უნდა ეხებოდეთ გარკვეული შეღავათები. ფასდაკლებების უფრო კარგად უნდა იყოს მოფიქრებული, ვიდრე ოპერის თეატრის მიერ შეთავაზებული სააბონიმენტო სპექტაკლებია. მახსოვს, როგორ წუხდებოდნენ ხოლმე დაბალი კლასის მოსწავლეები აიდას მოსმენისას თუ რომეო და ჯულიეტას ყურებისას ( აქაც, უფრო მოსმენისას )!
ამ ყველაფერზე დაუსრულებლად შეიძლება წერა და პრობლემებიც გაცილებით მეტია, ვიდრე აქ მოყვანილ მაგალითებში ჩანს. თუმცა, იმედს ვიტოვებ, რომ ერთ დღესაც თეატრში მისულს, დარბაზში ბევრი ხალხის დანახვა გამიხარდება და სულაც არ შემეშინდება იმის, რომ ეს ადამიანები წარმოდგენის ყურებაში ხელს შემიშლიან.

ვერონა და ჯესიკო ცინცინატიდან

ჯესიკოთი რომ მივმართე, საერთოდ არ გაუპროტესტებია, ის კი არა, ეამა კიდეც, მაგრამ არ შეიმჩნია. უბრალოდ, ნახევრად კმაყოფილმა წამოიბურტყუნა:
–It's like Jessica!– და გულიანად გადაიროხროხა!
თავისებურად ვუყვარდი ჯესის: ექვს თვეში ლამის მთელი ევროპა შემოიარა,ყოველი მოგზაურობის შემდეგ ახალი ფოტოებით მაკითხავდა ხოლმე ოთახში და მათვალიერებინებდა, პიცერიებსა და სპაგეტერიებში მთხოვდა წაყოლას, მელაპარაკებოდა თავისი პროფესიის უპერსპექტივობასა და იტალიური ენის სირთულეებზე. კარგი ბავშვი იყო, მოკლედ. ძალიან მაღალი და დიდი ბავშვი. ამერიკულ ფეხბურთს ვთამაშობო, – მითხრა. მე წარმოდგენა არა მაქვს, რა არის ამერიკული ფეხბურთი, რაღაც მორაგბო ელემენტი უნდა იყოს.
ამერიკაში რომ დაბრუნდა, ორი გულდამწვარი წერილი მოიწერა, თუ როგორ ენატრებოდა იტალია და მერე კარგა ხანს აღარ შემხმიანებია, სანამ საერთო მეგობრისგან არ გაიგო, რომ ქვეყნის ჩრდილოეთში მივდიოდი სამოგზაუროდ.
აი, აქ კი რა გული მოუთმენდა, არ მოეწერა, ჯესის, დიდ მოგზაურს!
"გავიგე ჩრდილოეთის მონახულებას აპირებ, პადოვაც, ვერონაცა და მილანიც კარგი ქალაქებია. ჯერ შევჩერდეთ ვერონაზე. ამ ქალაქში მე ყველაფერი მომეწონა, ჯულიეტას სახლის გარდა, ეს სახლი სუფთა კომერციული პროექტია. ჯულიეტა ინგლისელი მწერლის, შექსპირის რომანის პერსონაჟია..." და ამას მოჰყვა რომეოსა და ჯულიეტაზე დაწერილი "რომანის" მოკლე შინაარსი და ანალიზი.
მოკლედ,ძნელი მისახვედრი სულაც არ იქნება, იმ დღეს რომ ბევრი, ძალიან ბევრი ვიცინე .
რამოდენიმე დღეში ჩავაღწიე ვერონაში და მართლაც, იმაზე შთამბეჭდავი აღმოჩნდა ჩემთვის იქაურობა, ვიდრე წარმოვიდგენდი. ეს არის ქალაქი დიდი მდინარით, გამჭვირვალე ჰაერითა და მოკირწყლული ქუჩებით. წარმოუდგენლად მომინდა იქ ცხოვრება.
სულ ორ დღეს გავჩერდი და ჯულიეტას სახლს მხოლოდ გარედან შევავლე თვალი. დრო არ მქონდა და გულიც აღარ დამწყდა, ჯესიმ ხომ მითხრა, რომ სუფთა კომერციული პროექტია!
სამაგიეროდ, სახლის შესასვლელის კედლებზე ბევრი ფოტო გადავუღე სრულიად არაკომერციულ წარწერებს, შეყვარებულები რომ აჩხაპნიან იქ მისვლისას.